Trăm năm trong cõi vô thường, làm sao sống an nhiên tự tại?

Cuộc sống vô thường, vạn vật vô thường. Nếu cõi nhân sinh vô thường như thế, thì phải làm sao để có thể sống an nhiên tự tại?

Vô thường là gì?

Trong danh tác “Hồng Lâu Mộng” có một câu rằng: “Đang vui vẻ thì vô thường chợt đến”.

Vô thường nghĩa là không có gì tồn tại mãi mãi. Tất cả sự vật, hiện tượng, con người, hoàn cảnh trong vũ trụ đều không giữ nguyên một trạng thái duy nhất mà luôn chuyển hóa, biến đổi liên tục.

Quy luật của vạn sự vạn vật chính là: Thành – Trụ – Hoại – Diệt. Ví như con sóng ngoài biển khơi, khi nhô lên là Thành, sóng lên cao khỏi mặt nước là Trụ, hạ thấp xuống thì là Hoại, và cuối cùng tan biến chính là Diệt. Cuộc đời một người cũng như vậy, không ai nằm ngoài quy luật Sinh – Lão – Bệnh – Tử. 

Không ai biết trước thời điểm của Thành – Trụ – Hoại – Diệt trong đời mình, cũng có nghĩa là vô thường. Dù ở trong vinh hoa phú quý, hay nghèo khổ lầm than cũng không biết chắc ngày mai sẽ ra sao. Có khi phúc họa đến và đi rất nhanh như hoa kia sớm nở tối tàn.

Những tưởng cuộc đời là dài mà thực ra trăm năm trong nháy mắt. Cả một đời vất vả ngược xuôi để rồi chứng kiến vạn vật đều thành – trụ – hoại – diệt mà thôi.

Cuộc sống vô thường như thế nào?

Từ xưa đến nay có biết bao nhiêu thay đổi xảy ra. Con người chứng kiến hoàn cảnh tự nhiên và xã hội biến đổi không ngừng. Cứ như thể vô thường mới là trạng thái bình thường của cuộc sống. Như một năm bốn mùa xuân hạ thu đông luân phiên nhưng chẳng thời khắc nào giống nhau.

Cuộc sống chính là như vậy, thời gian như nước trôi, vạn vật luôn biến chuyển, được mất vô định, phúc họa đan xen.

Sự vô thường lại càng tỏ rõ trong đại dịch lần này, khi nó đến bất ngờ, rất nhanh, và xảy ra một cách toàn diện, dai dẳng khắp năm châu. Mới ngày hôm qua yên ổn, mà hôm nay chỉ một con vi rút xuất hiện khiến sinh hoạt hàng tỷ người đảo lộn. Xã hội giãn cách, trẻ em không được đế trường, hàng quán đóng cửa, du lịch đình trệ, kinh tế sút giảm. Những mảnh đời mưu sinh vốn đã cơ cực nay lại càng lao đao. Người ở nước ngoài chưa bao giờ thấy con đường về nước nhà lại vời vợi đến như thế.

Tận cùng của đời người là sinh tử. Có ai không đau lòng khi chứng kiến những người ra đi vì Covid-19, thậm chí người thân cũng chẳng thể nhìn mặt lần cuối. Ấn Độ chìm trong tang thương. Thảm cảnh lửa thiêu xác người hiện rõ mồn một trước mắt. Những con số bệnh nhân tử vong tăng lên khủng khiếp. Ngoảnh đi ngoảnh lại biết bao gia đình đã chẳng còn đủ thành viên.

Người người chìm trong nước mắt, có tiền cũng không mua được sinh mệnh. Dù có hối hận cũng không giữ được mạng người. Cuộc sống chẳng phải vô thường đến thế sao!

Tâm vô thường là gì?

Tâm vô thường chính là tâm biến đổi, có khi vui khi buồn, lúc cười lúc khóc. Hỷ – nộ – ai – lạc là những trạng thái khác nhau của tâm. Không ai suốt đời chỉ buồn, cũng không có người suốt đời chỉ vui.

Người lạc quan hay người bi ai cũng không tránh khỏi tâm tạo xoay vần, chỉ mong bình yên; nhưng cuộc sống nhiều quan nạn thì bình yên làm sao? Những khi được mất xảy ra, dục vọng nổi lên thì không thể nào an nhiên tự tại.

Ta thường cảm thấy rằng tâm người thay đổi rất nhanh chóng. Vì sao cô ấy hay anh ấy không còn như trước nữa? Vì sao bạn ấy không còn là người bạn thuở xưa? Cảm thán thốt lên rằng lòng người khó lường quá.

Vì sao tâm thường bất ổn?

Chúng ta thường cho rằng những dục vọng, oán hận, tranh đấu là tâm của mình. Kỳ thực, nó không phải tâm chân thật của bạn. Bản tính của con người là lương thiện, hòa ái, từ bi.

Vì lớn lên trong xã hội, chịu nhiều ảnh hưởng của môi trường xung quanh, con người mới nạp vào mình rất nhiều kinh nghiệm; mà thực chất là những quan niệm như: “bằng bạn bằng bè”, “danh hoa phú quý”, “bảo vệ lợi ích bản thân”, “người xấu ta tốt”, kết quả tâm tình “tham sân si” chẳng lúc nào yên.

Những hư vọng, ảo ảnh không có thật mới bị luật vô thường chi phối. Tâm người mang theo chúng thì không thể nào không động.

Làm sao để sống an nhiên tự tại?

Hiểu rằng không có gì tồn tại mãi mãi, con người sẽ bớt đi dục vọng, thôi ham muốn thú vui nhất thời, không quá níu giữ của cải, địa vị, không cần thiết phải tranh đấu hại người để đạt được thứ vô thường… Khi không còn nguyên nhân làm cho tâm tình bất ổn thì tâm tình sẽ hết bất ổn.

Chấp nhận vô thường, mỗi người có thể cảm thấy bình yên và an nhiên hơn. Nhất là khi phải đối mặt với sự chia ly, mất mát về tình cảm hoặc vật chất…nếu có thể chấp nhận và lý giải thiện lương cho tất cả thì lòng sẽ không còn động.

Vượt lên thực tại vô thường, là khi con người muốn đi tìm ý nghĩa đích thực của sinh mệnh. Có những người đã ngộ được rằng làm người không phải chỉ để trải nghiệm hỷ – nộ – ai – lạc, sinh – lão – bệnh – tử, mà được thân người là vì một mục đích: tu luyện quay trở về ngôi nhà thực sự của mình trên thiên thượng cao đẹp. Cho nên, dẫu họ có sống giữa cõi nhân sinh xoay vần mộng ảo, thì tâm vẫn an nhiên tự tại vì đã tìm được chính đạo.

Nhân sinh như mộng, tùy ngộ mà an là tâm thái dùng để đối diện với vô thường.

Xem thêm:

• Đời vốn vô thường
• Thân thể của bạn là một con thuyền quý báu vô giá
• Hàm nghĩa thực sự của chữ ‘Phật’
• Thần Phật từ bi, cứu giúp người niệm 9 chữ chân ngôn