Chữ Nhân là gì? Ý nghĩa gói gọn trong hai từ: Khắc kỷ – Vị tha

Chữ Nhân là gì? Đó là cảnh giới cao nhất của Nho gia. Nội hàm của chữ Nhân có thể đúc kết trong hai từ “Khắc kỷ – Vị tha”.

Nho gia giảng: “Kỷ dục lập nhi lập nhân. Kỷ dục đạt nhi đạt nhân”, nghĩa là: Nếu muốn gây dựng cái gì cho mình thì cũng nên làm cái đó cho người khác. Nếu mình muốn làm thành điều gì thì cũng nên hỗ trợ người khác làm thành điều đó.

Chữ Nhân là gì? “Khắc kỷ” – khắc chế bản thân, ước thúc bản thân

Nhan Hồi hỏi về Nhân, Khổng Tử nói: “Khắc chế bản thân, tất cả đều chiểu theo yêu cầu của lễ mà làm, đó chính là Nhân. Ngày nào làm được điều này, thì cả thiên hạ sẽ quy về theo Nhân. Thực hiện Nhân Đức, hoàn toàn ở bản thân mình, đâu phải là người khác”.

Người học đạo Nhân, chủ yếu là khắc chế bản thân, kiềm chế ham muốn dục vọng của mình. Không chờ mong, không yêu cầu người khác; họ không tìm lỗi ở người, mà tự tìm lỗi ở mình. Ước thúc bản thân chính là tự đặt ra yêu cầu cao hơn cho mình, dốc sức thực hiện. Khi sửa đổi, quy chính bản thân, tự khắc sẽ có sức cảm hóa, quy chính mọi người xung quanh.

Để thực hiện được đức Nhân cần chú ý từng chi tiết trong đời sống hàng ngày: nghe, nhìn, nói, làm đều có tiêu chuẩn.

“Vật dĩ ác tiểu nhi vị chi, vật dĩ thiện tiểu nhi bất vi”, nghĩa là: đừng vì chuyện xấu rất nhỏ mà làm; đừng vì chuyện tốt rất nhỏ mà không làm.

Chữ Nhân là gì? “Vị tha” – tôn trọng người khác, vì người khác

Trọng Cung hỏi về Nhân, Khổng Tử nói: “Ra khỏi nhà làm việc như tiếp đãi tân khách, sai khiến dân như cử hành đại lễ. Cái mình không muốn thì chớ làm cho người. Phải làm cho trong nước không có người oán hận mình, ở đất phong (quê hương) không có người oán hận mình”.

Trong mối quan hệ đôi bên thì đức Nhân thể hiện ở tôn trọng người khác, nghĩ cho người khác. Mỗi hành động, suy nghĩ đều đặt mình ở vị trí của đối phương, thì không gây ra oán hận.

Khi ở nơi công cộng, trong tập thể, xã hội, nếu không chú ý đến hoàn cảnh, cảm nhận, ý kiến của người khác, tuỳ ý làm những gì mình thích, thì sẽ gây phản cảm, thậm chí có thể gây tổn hại đến người khác.

Ví dụ, có người thích khoe khoang, phô trương tài giỏi, muốn mình nổi trội trong đám đông; có người nói năng ồn ào, thô lỗ bất chấp ảnh hưởng đến mọi người xung quanh; có người ăn mặc hở hang không theo phép lịch sự công cộng. Kỳ thực, những hành động đó là theo ý muốn cá nhân, phóng túng sở thích bản thân, chính là vị tư mà không vị tha.

Vị tha thể hiện ở lời nói thận trọng

Tư Mã Ngưu hỏi về Nhân, Khổng Tử nói: “Người Nhân đức nói năng thận trọng”.

Nhiều người nói: “Ác khẩu nhưng tâm thiện”, cho dù đúng như vậy thì ác khẩu vẫn tạo nghiệp ác. Lời nói ác làm tổn thương người khác, thậm chí có thể hủy hoại một người. Cổ nhân có câu: “Thiện ý một câu ấm ba đông, lời ác lạnh người sáu tháng ròng”.

Nhiều tình huống lấy câu chuyện làm quà mà trở thành nói xấu sau lưng. Hoặc có những lúc nói câu cửa miệng theo thói quen, nhưng lại rất dung tục, khó nghe. Vậy nên, một người có hàm dưỡng nhất định sẽ thận trọng suy nghĩ trước sau, uốn lưỡi 3 lần trước khi nói bởi vì đã cân nhắc đến người khác.

Như vậy, chữ Nhân không chỉ có nghĩa là tự mình (tự mình kiềm chế mình, ước thúc mình) mà còn có nghĩa là vì người (nghĩ cho người, làm vì người).

Thực hiện được chữ Nhân đúng là rất khó, nhưng không phải không thể, cần bắt đầu bằng những việc nhỏ nhất hàng ngày, bởi vì “Thiên lý chi hành, thủy ư cước hạ” (Hành trình ngàn dặm, bắt đầu bằng một bước chân).

Người có thể làm được khắc kỷ – vị tha thì Trời đất và con người đều quý trọng.

Tham khảo Decent&Kind News

Xem thêm:

• ‘Qua sông rồi thì hãy bỏ bè’, càng buông bỏ nhiều tâm hồn càng nhẹ
• Oán hận của con người đáng sợ như thế nào?
• May mắn lớn nhất của đời người là đồng hành với 3 kiểu người này