Một người biết xấu hổ, thì mới có thể gặp tiền tài mà không tham lam, gặp khó khăn không bị khuất phục; mới có thể khiêm tốn, làm việc có chừng mực. 

Làm người phải biết xấu hổ

Khổng Tử từng nói “Hành kỷ hữu sỉ”, nghĩa là phải dùng tâm xấu hổ để ước thúc hành vi của bản thân. Ông còn nói, “tri sỉ cận hồ dũng”, nghĩa là biết xấu hổ cũng gần với dũng cảm. Một người biết xấu hổ thì mới có thể tự cảnh tỉnh chính mình. Người biết xấu hổ thì mới dám dũng cảm đối diện với sai lầm của bản thân, chiến thắng tự ngã; đây là biểu hiện vượt qua cả dũng cảm. 

Mạnh Tử nói: “Vô tu ác chi tâm, phi nhân dã”, nghĩa là một người không biết xấu hổ thì cũng không thể coi là người.

Người tử tế phải biết hổ thẹn; Loại người không biết hổ thẹn; Vô liêm sỉ là gì
Người không có đạo đức câu thúc thì sẽ rất đáng sợ (ảnh Sohu)

Mạnh Tử chủ trương bàn về tính thiện, ông cho rằng con người sinh ra đã có lòng trắc ẩn, biết xấu hổ, biết hạ mình khiêm tốn, biết phân biệt đúng sai; đây là sự nảy mầm của Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí; chỉ có loài cầm thú thì mới không có những tính thiện này. Con người phải biết xấu hổ thì khi đối diện với danh lợi mới có thể thể hiện ra phong thái cao.    

Mạnh Tử còn nói: “Nhân bất khả dĩ vô sỉ, vô sỉ chi sỉ, vô sỉ dã”. Đại ý là một người không thể không biết xấu hổ, loại người không biết xấu hổ đúng thực là vô liêm sỉ.

Người không biết xấu hổ thì điều gì cũng dám làm

Ông Nhan Chi Suy, nhà văn có tiếng thời Nam Bắc Triều, có thuật lại một câu chuyện trong sách “Gia huấn” của mình rằng:

Một viên quan nói với ông: “Tôi có đứa con 17 tuổi học đã thông. Tôi cho nó học tiếng nước Tiên Tri (tên một nước cũ thuộc Nội Mông Cổ ngày nay), tập gảy đàn tì bà, lớn lên theo hầu đám công khanh, thì thế nào rồi cũng được sung sướng”.

Nhan Chi Suy nghe nói, nín lặng không trả lời. Sau về nhà, bảo con cháu rằng: “Người này dạy con lạ thay. Như ta, nếu học cách ấy, dù cho được phú quý đến đâu, ta cũng không mong cho các con vậy”.

Vô sỉ là gì; Hổ thẹn nghĩa là gì; Hổ thẹn là gì
Người có liêm sỉ thì gặp tiền tài mới không tham lam (ảnh Facebook)

Những người mất hết liêm sỉ, chỉ lo xu nịnh để kiếm chác lợi lộc, tùy thời mà biến, trong mắt chỉ có tiền tài, thì đúng là không việc gì là không dám làm.

Chu Hi nói: “Nhân hữu sỉ, tắc năng hữu sở bất vi”. Nghĩa là người biết xấu hổ thì mới có thể không làm những việc không nên làm. 

Biết hổ thẹn thì mới không dễ làm điều sai trái

Dũng cảm thừa nhận khuyết điểm của bản thân không phải là việc dễ dàng. Một người khi nhìn thấy khuyết điểm của bản thân thì sẽ cảm thấy xấu hổ, từ đó mới có đủ dũng khí để thay đổi, như vậy thì cũng chưa phải là muộn. Nếu không cảm thấy xấu hổ thì ngược lại sẽ coi đó là vinh diệu, như vậy thì hết thuốc chữa.

Người biết xấu hổ thì mới có ý chí kiên định, dù giàu hay nghèo, được hay mất, đứng trước nghĩa lý và lợi lộc mới có thể đưa ra lựa chọn đúng đắn; mới có thể câu thúc bản thân, không tùy ý buông thả dục vọng. Người vô liêm sỉ thì điều gì cũng dám làm.

Hổ thẹn với lương tâm; Đừng vì tiền mà đánh mất lương tâm; Đừng đánh mất lương tâm
Biết hổ thẹn cũng là thể hiện của một người có tu dưỡng (ảnh Kknews)

Học giả Lữ Khôn triều Minh trong “Thân ngâm ngữ . trị đạo” nói rằng: “Ngũ hình bất như nhất sỉ”. Nghĩa là hình phạt nghiêm khắc không bằng cho người dân hiểu được một chữ ‘sỉ’ (xấu hổ). Nếu đạo đức con người đề cao, biết được thế nào là hổ thẹn, biết chuyện gì nên làm, chuyện gì không nên làm, như vậy mới có thể phân biệt đúng sai; cái này so với hình phạt nghiêm khắc thì còn hiệu quả hơn. Vì vậy người xưa chủ trương giáo hóa trước tiên, sau đó mới trừng phạt.

Xã hội ngày này nhìn đâu cũng thấy tham ô, tham nhũng, chẳng phải cũng vì không biết xấu hổ mà ra hay sao?

Theo Epoch Times

Xem thêm video: