Nguyện ƯớcNguyenUoc.com
Làm thế nào để thoát khỏi chứng nghiện ăn?
Khi cảm giác thèm ăn bắt đầu kiểm soát suy nghĩ và hành vi của bạn thì có thể bạn đã mắc chứng nghiện ăn. Vậy làm thế nào để thoát khỏi trạng thái này?
Nội dung chính
Dấu hiệu của chứng nghiện ăn
Thức ăn đóng vai trò thiết yếu đối với sự sống. Con người cần thực phẩm để duy trì sức khỏe, phát triển thể chất và đảm bảo nguồn năng lượng cho các hoạt động hằng ngày. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thức ăn không chỉ còn là nhiên liệu cho cơ thể, mà trở thành yếu tố chi phối suy nghĩ và hành vi. Khi đạt đến mức độ đó, hiện tượng này có thể được gọi là chứng nghiện ăn.
Ví dụ, bạn có thể đã từng mở một túi khoai tây chiên lớn và ăn hết toàn bộ mà không nhận ra, hoặc tự cho phép bản thân ăn “chỉ một chiếc bánh quy” nhưng lại kết thúc với năm chiếc. Nếu từng trải qua điều đó, bạn không phải là cá biệt. Nghiện ăn, một dạng của nghiện hành vi (behavioral addiction), không đơn thuần xuất phát từ sự thiếu ý chí. Thay vào đó, nó liên quan đến những cơ chế tâm lý và sinh học phức tạp hơn.
Một số dấu hiệu của chứng nghiện ăn bao gồm:
– Thèm ăn một số loại thực phẩm ngay cả khi không đói.
– Ăn nhiều hơn so với dự định ban đầu.
– Cảm thấy mệt mỏi, buồn bã hoặc lo lắng sau khi ăn.
– Cố gắng ngừng ăn nhưng thất bại nhiều lần.
– Tránh các tình huống xã hội vì lý do liên quan đến ăn uống.
Chứng nghiện ăn không đơn thuần là cảm giác đói hay yêu thích đối với thực phẩm. Đây là một vấn đề về sức khỏe tâm thần, có tác động đến cảm xúc, hành vi và hoạt động của não bộ.
Bí mật khoa học đằng sau thực phẩm gây nghiện
Nhiều loại thực phẩm mà chúng ta ăn hiện nay được các “ông lớn” trong ngành thực phẩm “thiết kế” một cách cẩn thận để gây nghiện.
Vâng, gây nghiện – giống như cocaine hoặc thuốc lá. Những công ty này chi hàng triệu đô la vào các phòng thí nghiệm để tìm ra cách tạo ra các loại thực phẩm có khả năng kích hoạt cảm giác thèm ăn.
Họ thuê các nhà khoa học thực phẩm, những người liên tục kiểm tra và điều chỉnh các thành phần nhiều lần, cho đến khi sản phẩm đạt đến độ “đúng chuẩn” về hương vị và kết cấu.
Dưới đây là một vài cách mà họ thực hiện điều đó:
1.Điểm thỏa mãn (bliss point)
Bliss point là một thuật ngữ trong khoa học thực phẩm, dùng để chỉ sự kết hợp hoàn hảo giữa đường, muối và chất béo – hỗn hợp này có khả năng kích hoạt hệ thống tưởng thưởng trong não bộ. Khi thực phẩm chạm đến “Bliss point” này, nó tạo ra một luồng khoái cảm mãnh liệt, khiến bạn khó có thể dừng lại sau chỉ một miếng. Nói cách khác, nó thực sự chiếm quyền kiểm soát bộ não của bạn.
2. Thực phẩm tan nhanh
Một số món ăn vặt, chẳng hạn như sô-cô-la hoặc khoai tây chiên, có khả năng tan nhanh trong miệng. Điều này đánh lừa não bộ khiến bạn nghĩ rằng mình chưa ăn nhiều, dẫn đến việc bạn cứ tiếp tục ăn. Hiện tượng này được gọi là “mật độ calo biến mất” (vanishing caloric density) – và nó hoàn toàn không phải tình cờ. Đây là một chiến lược được thiết kế có chủ đích nhằm kích thích việc ăn quá mức.
3. Chất tăng hương vị và phụ gia thực phẩm
Các công ty sử dụng hương liệu nhân tạo, phẩm màu và hóa chất để làm thực phẩm trở nên hấp dẫn hơn, đồng thời kích thích não bộ khiến người dùng thèm ăn nhiều hơn. Những thành phần này không hề mang lại lợi ích dinh dưỡng — chúng chỉ tăng khả năng gây nghiện.
4. Đường ẩn giấu
Bạn có biết rằng đường có hơn 50 tên gọi khác nhau trên nhãn thực phẩm không? Các công ty thường giấu đường trong những món ăn mà chúng ta không nghĩ là ngọt, chẳng hạn như nước sốt hoặc bánh mì. Càng có nhiều đường bị ẩn giấu, món ăn lại càng dễ gây nghiện.
Thức ăn gây nghiện ảnh hưởng đến não bộ và cơ thể như thế nào?
Việc ăn các loại thực phẩm được chế biến tinh vi này không chỉ ảnh hưởng đến cân nặng của bạn mà còn tác động đến các phản ứng hóa học trong não.
Khi bạn ăn thực phẩm chứa nhiều đường, muối hoặc chất béo, não bạn sẽ tiết ra dopamine – một chất hóa học khiến bạn cảm thấy dễ chịu. Nhưng theo thời gian, não bạn sẽ quen với cảm giác “phê” này và ngày càng đòi hỏi nhiều hơn. Điều này dẫn đến:
– Bạn càng lúc càng thèm đồ ăn vặt.
– Bạn cảm thấy mệt mỏi hoặc buồn bã nếu không ăn.
– Bạn ăn ngay cả khi đã no.
– Bạn mất kiểm soát bản thân.
Điều này tương tự với cơ chế nghiện của ma túy. Càng ăn nhiều những thực phẩm này, não bạn càng thay đổi và bạn sẽ càng khó dừng lại.
Làm thế nào để vượt qua chứng nghiện ăn
Vượt qua chứng nghiện ăn không phải là điều dễ dàng, nhưng hoàn toàn có thể. Điều đó cần thời gian, sự kiên nhẫn và những bước đi đúng đắn. Dưới đây là một vài cách hữu ích để bắt đầu:
1. Hiểu rõ điều gì kích hoạt cơn thèm ăn của bạn
Bước đầu tiên là tìm hiểu điều gì khiến bạn muốn ăn khi không thực sự đói. Đó là vì căng thẳng? Cô đơn? Hay do một số địa điểm hoặc người nào đó? Việc ghi nhật ký ăn uống có thể giúp ích: hãy ghi lại bạn đã ăn gì, cảm xúc ra sao và lúc đó đang diễn ra chuyện gì.
Khi bạn đã nhận ra những điểm yếu trong thói quen của mình, bạn có thể đối mặt với chúng. Hãy tự hỏi:
– Mình có thực sự đói không?
– Mình có đang căng thẳng, buồn chán, cô đơn hoặc mệt mỏi không?
– Lúc này mình thực sự cần điều gì?
Nếu vấn đề không phải là đói, thì những lựa chọn khác ngoài thức ăn có thể giúp bạn vượt qua:
– Đi dạo ngoài trời 5 phút.
– Nghe một bài hát yêu thích.
– Thực hành thiền hoặc khí công.
– Trò chuyện với bạn bè hoặc người thân.
Khi bạn đáp ứng đúng nhu cầu thực sự, dù đó là ăn uống, nghỉ ngơi, sự kết nối hay an ủi, thì bạn sẽ tránh được cái bẫy của việc ăn uống mất kiểm soát.
2. Tự nấu ăn tại nhà
Khi bạn tự nấu bữa ăn của mình, bạn sẽ biết rõ những gì đang được đưa vào cơ thể. Bạn có thể kiểm soát lượng đường, muối và chất béo, đồng thời loại bỏ hoàn toàn các chất hóa học.
Bạn không cần phải là đầu bếp chuyên nghiệp, hãy bắt đầu với những món đơn giản. Việc nấu ăn tại nhà có thể rất sáng tạo và mang lại cảm giác hài lòng, nhất là khi bạn chia sẻ bữa ăn đó cùng người thân hoặc bạn bè.
3. Chuẩn bị sẵn lựa chọn thay thế cho cơn thèm ăn
Khi cơn thèm ăn kéo đến, bạn có thể cảm thấy rất mãnh liệt và khó cưỡng. Không phải lúc nào bạn cũng có thể dựa vào ý chí – vì vậy, tốt nhất nên chuẩn bị sẵn cho những lúc yếu lòng.
Dưới đây là một vài lựa chọn lành mạnh hơn bạn có thể dùng thay thế:
– Nước! Đôi khi ta nhầm lẫn giữa khát và đói. Uống đủ nước sẽ giúp giảm cảm giác thèm ăn.
– Trái cây tươi thay vì kẹo ngọt.
– Rau sống chấm với sốt hummus, thay thế khoai tây chiên và nước sốt béo.
– Sữa chua Hy Lạp với trái cây mọng thay cho kem.
– Các loại hạt nguyên vị thay vì một thanh kẹo ngũ cốc có đường.
– Bánh mì nguyên cám phết bơ hạt thay cho bánh ngọt.
4. Thực hành ăn uống có ý thức
Hãy ăn chậm lại. Nhai kỹ. Tắt TV hoặc điện thoại khi ăn. Chú ý đến cảm giác của bạn trước, trong và sau bữa ăn. Điều này giúp não bộ kết nối lại với các tín hiệu đói và no tự nhiên của cơ thể, giúp bạn ăn đúng lúc và đúng lượng hơn.
5. Tha thứ cho bản thân và tiếp tục cố gắng
Sẽ có những ngày bạn không làm tốt, điều đó là hoàn toàn bình thường. Đừng tự trách mình, cũng đừng bỏ cuộc. Mỗi bữa ăn là một cơ hội để bắt đầu lại. Hãy nhìn vào chặng đường dài phía trước và tập trung vào sự tiến bộ, chứ không cần phải hoàn hảo ngay lập tức.
6. Tìm kiếm sự hỗ trợ
Bạn không hề đơn độc. Rất nhiều người cũng đang phải vật lộn với chứng nghiện ăn uống. Hãy trò chuyện với một chuyên gia tâm lý, tham gia các nhóm hỗ trợ, hoặc tìm đến những cộng đồng trực tuyến cùng chung hoàn cảnh. Thậm chí chỉ cần tâm sự với một người bạn thực sự thấu hiểu cũng có thể giúp bạn giữ vững mục tiêu và tiếp tục cố gắng.
Chứng nghiện thức ăn không phải là thất bại cá nhân mà là phản ứng tự nhiên trước một hệ thống được thiết kế để khiến bạn bị lệ thuộc. Bước đầu tiên là nhận ra vấn đề. Bước thứ hai là hành động. Và mỗi thay đổi nhỏ sẽ tích góp thành một cuộc sống khỏe mạnh và tự do hơn.
Hãy luôn ghi nhớ:
– Cơn thèm ăn không phải là mệnh lệnh, chúng chỉ là những tín hiệu từ cơ thể.
– Bạn luôn có quyền lựa chọn theo cách khác.
– Mỗi lựa chọn tích cực, dù nhỏ, cũng giúp bạn trở nên mạnh mẽ hơn theo thời gian.
– Bạn mạnh mẽ hơn bất kỳ cơn thèm ăn nào.
Sẽ luôn có sự giúp đỡ, luôn có hy vọng; mỗi một bước tiến về phía trước, dù nhỏ đến đâu, cũng là một phần của hành trình chữa lành. Câu thần chú cho lúc này: “tôi làm chủ bản thân. Tôi lắng nghe cơ thể mình chứ không nghe theo cơn nghiện ăn”.
Theo Visiontimes
