Sự oán hận – vị khách không lành mạnh cho trái tim

Đừng mời những vị khách không lành mạnh bước vào trái tim bạn. Sự oán hận sẽ làm giảm chất lượng cuộc sống, khóa chặt bạn trong những nỗi đau. Hãy học cách buông bỏ để giải thoát chính mình. 

• Thực hành lòng biết ơn – liều thuốc chữa cơn giận và trầm cảm hiệu quả
• Bộ não của bạn được lập trình để nói thật

Có một câu chuyện ngụ ngôn kể về một cậu bé có tính khí rất nóng nảy. Người cha đưa cho cậu một túi đinh và dặn rằng, mỗi khi tức giận hay oán giận, hãy đóng một chiếc đinh vào hàng rào ở sân sau. Cậu bé hăng hái làm theo, và chẳng bao lâu, hàng rào đã chi chít những chiếc đinh. Đến một ngày, người cha bảo cậu nhổ từng chiếc đinh ra. Khi rút đinh, cậu bé ngỡ ngàng nhận ra những lỗ thủng vẫn còn hằn lại trên hàng rào.

“Những lỗ thủng này giống như những vết sẹo do sự oán giận của con để lại,” người cha nói. “Cơn giận dữ và nỗi đau có thể qua đi, nhưng vết sẹo thì vẫn còn đó.”

Oán giận hằn sâu trong trái tim, không chỉ gây tổn thương về mặt cảm xúc mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất. Nhưng may mắn thay, vẫn có cách chữa lành và ngăn chặn nó.

Sự oán hận làm tổn hại trái tim như thế nào?

Trong một nghiên cứu được thực hiện bởi Robert Enright – giáo sư tâm lý giáo dục tại Đại học Wisconsin–Madison, 17 bệnh nhân nam mắc bệnh tim đã được theo dõi để đánh giá tác động của sự oán giận và tha thứ đối với sức khỏe tim mạch.

Enright yêu cầu họ nhớ lại những tổn thương trong quá khứ mà họ chưa thể tha thứ. Khi kể lại câu chuyện của mình, các thiết bị y tế cho thấy động mạch dẫn máu về tim bắt đầu co thắt, khiến lưu lượng máu giảm đi. Phản ứng sinh lý này như một phép ẩn dụ cho sự ‘khép chặt’ của tâm hồn khi chúng ta cố chấp ôm giữ hận thù.

“Những phát hiện này cho thấy việc giảm bớt oán giận có thể bảo vệ trái tim, giúp giảm đau thắt ngực và thậm chí ngăn ngừa nguy cơ đột tử ở bệnh nhân tim mạch”. Enright chia sẻ với tờ The Epoch Times.

Theo một nghiên cứu tổng hợp trên Tạp chí của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ, những người hay nóng giận và dễ thù địch, có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 19%. Đối với những người đã có tiền sử bệnh tim, nguy cơ này tăng lên 24%. Một nghiên cứu năm 2024 cũng xác nhận rằng cơn giận kéo dài có thể làm tổn hại chức năng của mạch máu.

Enright kể lại câu chuyện về một cụ bà ngoài 80 tuổi mà ông gặp tại viện dưỡng lão. Bà đã mang trong lòng sự oán giận hơn 40 năm đối với một thành viên trong gia đình vì một nỗi bất công chưa được giải quyết. Enright nói với bà ấy: “Hãy thử nghĩ xem, điều này chẳng hề ảnh hưởng đến người đã gây ra bất công đó”. Thay vào đó, sự oán giận kéo dài ấy đã bào mòn hy vọng và cướp đi niềm vui trong những năm cuối đời của bà.

Những ảnh hưởng dai dẳng

Không giống như những cơn giận bùng phát rồi nhanh chóng lụi tàn, sự oán hận lại giống như một liều độc dược ngấm từ từ.

Khi bị đối xử bất công, chúng ta thường phản ứng theo bản năng bằng cách dựng lên tấm khiên của sự phẫn nộ, tin rằng điều đó sẽ giúp mình tránh bị tổn thương thêm. Trong thời gian ngắn, điều này có thể mang lại cảm giác tự tin và mạnh mẽ. Enright ví điều đó như thể chúng ta đang tự nói với mình: “Anh không được phép đối xử với tôi như vậy”.

Nhưng sự oán hận lại ở lại quá lâu, trở thành điều mà ông gọi là “vị khách không lành mạnh trong trái tim con người”.

Nguồn gốc của từ này bắt nguồn từ tiếng Pháp cổ ‘resentir’, có nghĩa là “cảm nhận lại” hoặc “trải nghiệm lại một cảm xúc mạnh mẽ”—đã làm rõ một trong những đặc điểm nổi bật của sự oán hận là nghĩ về nó một cách dai dẳng.

Những người mang oán hận thường suy nghĩ dai dẳng về những chuyện bất công đã xảy ra. Triết gia Amélie Rorty miêu tả: “Oán hận là một thứ cảm xúc sống bám vào quá khứ, cứ mãi đào xới những ký ức đau buồn về sự nhục nhã, xúc phạm và tổn thương, khơi lại hết lần này đến lần khác, đến mức vị đắng ấy dần trở thành một thứ quen thuộc, thậm chí có phần hấp dẫn.”

Những suy nghĩ tiêu cực ấy thấm sâu vào cơ thể chúng ta và kích hoạt trạng thái căng thẳng kéo dài. Tình trạng này làm tăng nồng độ cortisol và adrenaline, gây suy giảm hệ miễn dịch và khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn.

Suy nghĩ dai dẳng này còn có thể dẫn đến trầm cảm, gia tăng cơn giận dữ, hành vi hung hăng và xu hướng tự sát. Trong cuốn sách ‘Untangling You: How Can I Be Grateful When I Feel So Resentful?’, Kerry Howells viết: “Vì sự oán giận là một cảm xúc bị mắc kẹt, nó trở thành nam châm thu hút thêm những oán giận khác khi nó ngày càng lớn dần và âm ỉ”, “Trằn trọc suốt đêm vì nghĩ đến một nỗi oán giận mới xảy ra, thường khiến những chuyện bực dọc khác trong quá khứ, dù chẳng liên quan, cũng ùa về trong tâm trí.”

Bác sĩ Ann Corson, chuyên gia y học kết hợp giữa chữa lành thể chất và cảm xúc, giải thích rằng những người mang oán hận nặng nề thường dễ cảm thấy bất mãn trong nhiều khía cạnh của cuộc sống như công việc, các mối quan hệ và thậm chí cả cơ thể của chính họ. Điều này tạo thành một vòng lặp tiêu cực ảnh hưởng đến sức khỏe của họ.

Theo thời gian, oán hận dần biến thành thế giới quan. Nó khiến chúng ta coi người khác như đối thủ và tin rằng thế giới vốn dĩ không công bằng. Đôi khi, sự oán hận không nhắm vào một người cụ thể mà lại hướng về hoàn cảnh của chính mình. Chúng ta tự hỏi tại sao bản thân phải gánh chịu những khó khăn này và dần hình thành cảm giác bất công sâu sắc với số phận của mình.

“Nó trở thành một phần trong con người chúng ta và khó có thể nhận ra, ngay cả chính bản thân chúng ta cũng không ý thức được điều đó” Enright chia sẻ.

Oán hận không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân mà còn có thể ảnh hưởng tới cả gia đình và cộng đồng. Enright cho biết: “Oán giận thường được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Khi cha mẹ bộc lộ oán giận và thể hiện điều đó qua cách cư xử, con cái cũng sẽ tiếp thu và bắt chước theo”

Thoát khỏi oán hận 

Vậy làm thế nào để trục xuất vị khách không lành mạnh này khỏi trái tim chúng ta?Theo Ryan Blackstock, giáo sư và nhà tâm lý học lâm sàng chuyên điều trị chứng nghiện: “Để giải quyết oán hận, trước hết bạn cần hiểu rõ nó. Nó bắt nguồn từ đâu? Chuyện gì đã dẫn đến điều đó?” Ông chia sẻ với The Epoch Times: “Và quan trọng nhất, hiện tại nó đang phục vụ cho mục đích gì? Bởi lẽ, mỗi sự oán hận đều có một lý do để tồn tại.”

Enright đưa ra quy trình tha thứ gồm bốn giai đoạn: Giai đoạn nhận thức, giai đoạn quyết định, giai đoạn thực hành và giai đoạn khám phá.

Trong giai đoạn nhận thức, chúng ta tập trung vào việc hiểu rõ cảm xúc của mình, thừa nhận tổn thương đã trải qua và nhận ra cách mà sự oán hận đã thấm sâu và ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta.

Enright kể lại câu chuyện của một người phụ nữ từng chịu tổn thương sâu sắc từ cha mình. Cô nhận ra rằng sự oán hận kéo dài đã ảnh hưởng đến mọi mặt trong cuộc sống của cô. Các mối quan hệ trở nên căng thẳng, lòng tự trọng bị bào mòn và tương lai phủ đầy bóng đen. Khi đối diện với những cảm xúc này, cô bắt đầu nhận thấy sự cay đắng khi tự giam hãm mình như thế nào.

Trong giai đoạn quyết định, cô ấy đã có ý thức lựa chọn tha thứ. Điều này không nhằm phủ nhận những hành vi của cha mình, mà là để giải phóng chính mình khỏi sự đắng cay. Cô nhận thấy rằng việc giữ mãi trong lòng nỗi oán hận chỉ khiến nỗi đau của mình kéo dài hơn.

Enright cho rằng tha thứ là một ‘liệu pháp’ cho căn bệnh oán hận. Trái ngược với oán hận, tha thứ liên quan đến việc giảm tỷ lệ cholesterol – một trong những nhân tố được cho là nguyên nhân của bệnh mạch vành. Hơn nữa, những người thực hành tha thứ thường có huyết áp thấp hơn và phản ứng tim mạch tốt hơn khi đối mặt với căng thẳng.

Vượt trên quyết định tha thứ, giai đoạn thực hành đòi hỏi phải thay đổi quan điểm của bản thân. Người phụ nữ bắt đầu khám phá quá khứ của cha mình, phát hiện ra những khó khăn và chấn thương của ông.

“Việc hiểu được những khó khăn của cha không biện minh cho hành động của ông ấy, nhưng đã làm dịu bớt nỗi oán hận trong lòng cô. Sự đồng cảm mới này đã cho phép lòng từ bi nảy nở, giúp cô dần dần giảm bớt sự oán hận,” theo Enright.

Cuối cùng, trong giai đoạn khám phá, cô bắt đầu tìm thấy ý nghĩa trong những đau khổ của mình. Bằng sự nhân từ, cô quyết định chăm sóc người cha đang ốm yếu, thậm chí cho ông ăn trong những ngày cuối đời.

Khi cha cô qua đời, cô nói: “Tôi rất biết ơn vì đã lựa chọn tha thứ, cuối cùng thì ông ấy là cha tôi; nếu tôi không tha thứ cho ông, tôi sẽ có nỗi buồn và sự thù ghét trong lòng. Bây giờ chỉ còn là nỗi buồn thôi”. Enright chia sẻ.

“Trong nhiều trường hợp tương tự, tha thứ có thể giúp bạn lấy lại cuộc sống của mình”.  ông nói.

Theo Corson, khi sự oán giận được giải quyết, tâm trí, cơ thể và tinh thần của bạn có thể bắt đầu hồi phục.

Vận dụng lòng biết ơn

Trong khi tha thứ có thể chữa lành sự oán giận, lòng biết ơn lại là cách phòng ngừa lâu dài. Như tác giả Howells, một chuyên gia nghiên cứu về lòng biết ơn, đã giải thích: “Lòng biết ơn và sự oán hận tồn tại và phát triển trong các mối quan hệ của cuộc sống.”

Chúng ta thường nghĩ rằng phải có điều kiện thuận lợi mới có thể cảm thấy biết ơn, nhưng Howells cho rằng lòng biết ơn không phụ thuộc vào hoàn cảnh hoàn hảo.

Đối với những người bị ảnh hưởng bởi oán hận, Howells gợi ý nên lùi lại một bước và thay đổi góc nhìn: “Nếu chúng ta giảm bớt sự oán hận, chúng ta sẽ dễ dàng tìm thấy lòng biết ơn ở những nơi mà trước đây chúng ta chưa thể thấy được”. Cô chia sẻ với The Epoch Times.

“Thông qua việc phát triển lòng biết ơn ở những khía cạnh khác trong cuộc sống mà không bị oán hận xâm chiếm, chúng ta có thể xây dựng sức mạnh và sự kiên định để đối phó với nó một cách chủ động”.

Blackstock nói rằng: “Hãy tưởng tượng năng lượng cảm xúc và tâm lý của bạn giống như một biểu đồ hình tròn. Có một lượng không gian cố định trong hình tròn đó. Khi số lượng oán giận tăng lên, sẽ có ít không gian hơn cho những thứ khác.”

Phát triển lòng biết ơn có thể ngăn ngừa oán hận chiếm lấy các cảm xúc tích cực trong biểu đồ hình tròn.

Lòng biết ơn phát huy sức mạnh khi được thực hành. Howells khuyên chúng ta nên biến lòng biết ơn thành một thói quen hàng ngày. “Hãy tìm một hoặc hai điều mà chúng ta có thể dễ dàng biết ơn và vun đắp chúng trong trái tim bằng cách thường xuyên chú ý, ghi chép lại, nói lời cảm ơn và cảm nhận chúng trong tâm.”

Enright khuyến khích mọi người cân nhắc xem họ sẽ để lại di sản gì, ông giải thích rằng có hai lựa chọn: Bạn có thể truyền lại sự oán hận của mình, tạo ra một chu kỳ tiêu cực cho các thế hệ tương lai, hoặc bạn có thể để lại món quà của tình yêu, truyền đạt sự ấm áp và lòng tốt vào trái tim các thành viên trong gia đình bạn.

Theo The Epochtimes