Lợi ích bất ngờ của không gian xanh đối với sự phát triển não bộ của trẻ

Các nghiên cứu mới nhất cho thấy môi trường sống có nhiều không gian xanh, gần gũi với thiên nhiên có khả năng hỗ trợ và cải thiện sự phát triển não bộ ở trẻ. 

Nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học tại Anh

Một phân tích gần đây của Anh dựa trên dữ liệu quét não trẻ em tại Hoa Kỳ, cho thấy ngay cả sự tiếp xúc ngắn hạn với môi trường xanh cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình phát triển não bộ của trẻ – đặc biệt là tại các vùng não liên quan đến hoạt động học tập, khả năng tập trung và điều chỉnh cảm xúc.

Các phát hiện được công bố trên tạp chí Biological Psychiatry, xuất phát từ nhóm nghiên cứu tại King’s College London. Nghiên cứu này phân tích dữ liệu của hơn 7.000 trẻ em tham gia nghiên cứu Phát triển Nhận thức và Não bộ Vị thành niên (ABCD) – công trình nghiên cứu dài hạn quy mô nhất về sự phát triển não bộ ở Hoa Kỳ.

Nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng trẻ em sinh sống gần các công viên xanh, không gian sống gần gũi thiên nhiên thường đạt kết quả học tập cao hơn và ít gặp phải các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần.

“Nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng mức độ tiếp xúc với không gian xanh có mối liên hệ đáng kể với các chỉ số phát triển thần kinh ở trẻ em, ngay cả khi đã kiểm soát các yếu tố khác ở cấp độ gia đình và khu vực sinh sống”, bà Divyangana Rakesh, đồng nghiên cứu viên chính tại Viện Tâm thần học của King’s College London, đồng thời là giảng viên ngành tâm lý học và thần kinh học, cho biết trong một email gửi đến The Epoch Times.

Điều này cho thấy không gian xanh có tác động đến sự phát triển não bộ ở trẻ mạnh mẽ hơn các vấn đề khác như thu nhập gia đình, trình độ học vấn của cha mẹ, điều kiện sống…

Thiên nhiên không phải là một điều xa xỉ, mà là một phần quan trọng trong hành trình trưởng thành khỏe mạnh của trẻ.

Tác động bảo vệ của thiên nhiên đối với não bộ đang phát triển

Để hiểu rõ ảnh hưởng của thiên nhiên lên não bộ trẻ em, các nhà nghiên cứu đã phân tích dữ liệu từ nghiên cứu ABCD. Phân tích này tập trung vào nhóm trẻ trong độ tuổi từ 9 đến 12.

Hình ảnh vệ tinh đã được sử dụng để ước tính lượng cây xanh xung quanh nhà của mỗi đứa trẻ khi các em ở độ tuổi từ 9 đến 10. Hai năm sau, những đứa trẻ đó đã trải qua các lần chụp cộng hưởng từ (MRI).

Kết quả phân tích cho thấy rằng trẻ em có mức độ tiếp xúc với không gian xanh nhiều hơn, có xu hướng sở hữu diện tích bề mặt và thể tích lớn hơn ở một số vùng não quan trọng. Các vùng này bao gồm những khu vực liên quan đến xử lý cảm xúc, động lực, ngôn ngữ và điều hòa cảm xúc – cụ thể là thùy thái dương và thùy đảo.

Những tác động mạnh nhất được ghi nhận ở diện tích bề mặt của vùng vỏ não trước trán – khu vực đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát sự chú ý và lập kế hoạch, cũng như ở vùng thể vân, nơi liên quan đến động lực, phần thưởng và thiết lập mục tiêu.

Trẻ em sống trong môi trường có mật độ cây xanh cao hơn có độ dày vỏ não vượt trội tại các vùng liên quan đến xử lý ngôn ngữ; đồng thời có diện tích bề mặt gia tăng ở những vùng như thùy đảo – khu vực giữ vai trò điều tiết cảm xúc và kiểm soát sự chú ý.

Thiên nhiên đóng vai trò như một yếu tố bảo vệ trong giai đoạn dễ bị tổn thương của quá trình phát triển não bộ. Ở tuổi vị thành niên, một số vùng não thường trải qua sự mỏng đi tự nhiên của chất xám – một phần trong cơ chế cắt tỉa và tái cấu trúc thần kinh. Tuy vậy, trẻ sống ở những khu vực có nhiều cây xanh lại cho thấy hiện tượng này diễn ra ít hơn. 

Theo các nhà nghiên cứu, ở những vùng não có xu hướng phát triển, không gian xanh đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho quá trình mở rộng cấu trúc não. Ngược lại, ở các vùng thường xảy ra hiện tượng thu hẹp nó giúp tốc độ suy giảm diễn ra chậm hơn.

Một số nghiên cứu trước đó đã chỉ ra rằng việc sinh sống trong các môi trường có thu nhập cao hơn có liên quan đến tốc độ mỏng đi nhanh hơn của vỏ não – một biểu hiện có thể liên quan đến quá trình lão hóa sớm của não bộ.

Nghiên cứu hiện tại mở rộng góc nhìn này bằng cách tập trung vào vai trò của không gian xanh. Các nhà nghiên cứu cho rằng những môi trường có thu nhập cao thường gắn với lối sống được tổ chức chặt chẽ và đòi hỏi cao về mặt nhận thức, trong khi các môi trường tự nhiên có thể mang lại hiệu ứng phục hồi tốt hơn.

Bên cạnh đó, việc tiếp xúc với không gian xanh cũng cho thấy mối liên hệ tích cực với sức khỏe tâm thần và thành tích học tập của trẻ em.

“Ngay cả những tiếp xúc nhỏ và thường xuyên với không gian xanh, chẳng hạn như đi bộ trong công viên cũng có thể mang lại tác động tích cực đối với quá trình phát triển của não bộ”, Rakesh nhận định.

Không gian xanh giúp hồi phục não bộ như thế nào?

Các nhà nghiên cứu tin rằng việc gần gũi thiên nhiên có thể hỗ trợ sự phát triển não bộ của trẻ bằng cách giúp chúng kiểm soát căng thẳng. Một giả thuyết tập trung vào hệ thống phản ứng căng thẳng của cơ thể, được gọi là trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (trục HPA hoặc HTPA)

Trong điều kiện căng thẳng kéo dài, cơ thể trẻ có xu hướng tiết ra nhiều cortisol – một loại hormone mà theo thời gian có thể ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình phát triển của não, đặc biệt tại các vùng chịu trách nhiệm điều hòa sự chú ý, xử lý cảm xúc và ghi nhớ.

Các nhà nghiên cứu cho rằng, việc sống trong môi trường tự nhiên có thể giúp giảm nồng độ cortisol và tình trạng viêm; từ đó tạo ra một môi trường thuận lợi hơn cho não bộ phát triển và thay đổi. 

Điều này cũng có thể lý giải vì sao những trẻ tiếp xúc nhiều hơn với không gian xanh lại có hiện tượng vỏ não mỏng đi chậm hơn và diện tích bề mặt não phát triển nhiều hơn – một dấu hiệu cho thấy quá trình phát triển não bộ diễn ra linh hoạt và kéo dài hơn.

Các nhà nghiên cứu cũng đưa ra giả thuyết rằng thiên nhiên mang đến cho con người một dạng kích thích não bộ khác biệt, giúp thúc đẩy quá trình phát triển não bộ theo hướng bảo vệ tốt hơn.

Các nghiên cứu khác cũng đưa ra giả thuyết rằng môi trường tự nhiên giúp não bộ tạm thời thoát khỏi trạng thái quá tải tinh thần, một cơ chế được lý giải qua “lý thuyết phục hồi sự chú ý”.

Các khu vực đô thị đầy những tín hiệu cảnh báo như còi báo động, biển báo và màn hình điện tử, buộc não bộ phải duy trì sự chú ý cao độ trong thời gian dài. Trong khi đó, thiên nhiên lại tác động theo cách khác. Những âm thanh như tiếng chim hót hay lá cây xào xạc có thể nhẹ nhàng thu hút sự chú ý của trẻ mà không gây quá tải cho não bộ, từ đó giúp não được phục hồi.

Theo chia sẻ từ nhà tâm lý học Gloria Mark – giáo sư ngành tin học tại Đại học California Irvine, nghiên cứu của bà cho thấy rằng chỉ cần dành 20 phút hòa mình vào thiên nhiên cũng đủ để giúp giảm căng thẳng và nâng cao khả năng tư duy sáng tạo.

Một thí nghiệm trước đó cho thấy rằng những người đi bộ trong 50 phút qua công viên nhiều cây xanh có khả năng thực hiện các nhiệm vụ về trí nhớ và chú ý tốt hơn đáng kể so với những người đi bộ trên các con phố đô thị đông đúc.

“Điều đó giúp con người tập trung tốt hơn,” Mark nói. “Bạn sẽ phục hồi được tinh thần sảng khoái.”

Đầu tư vào không gian xanh là đầu tư cho thế hệ tương lai

Những phát hiện mới nhất cho thấy đây là một cơ hội y tế công cộng đầy tiềm năng, có thể đóng vai trò then chốt trong việc hỗ trợ sự phát triển não bộ ở trẻ em.

So với các thế hệ trước, trẻ em ngày nay dành ít thời gian tiếp xúc với thiên nhiên hơn, phần lớn thời gian rảnh đã bị thay thế bằng các hoạt động trong nhà và trước màn hình. 

Tuy nhiên, chỉ cần thay đổi một chút thôi cũng có thể mang lại lợi ích lâu dài. 

Rakesh đưa ra gợi ý rằng, ví dụ, sân trường có thể được thiết kế lại để bổ sung thêm cây xanh, vườn tược và khu vui chơi gần gũi với thiên nhiên.

Các nhà quy hoạch đô thị cũng có thể ưu tiên phát triển những con đường rợp bóng cây, mái nhà phủ xanh và tổ chức các hoạt động kết nối với thiên nhiên trong cộng đồng, đặc biệt tại các khu dân cư có ít không gian xanh. “Đây là một sự đầu tư lâu dài cho sự phát triển khỏe mạnh của trẻ.”

Theo The Epoch Times